Kontynuacja prac przy zabytkowej kaplicy rodziny Lisowieckich

131

Ze względu na zły stan techniczny kaplicy Lisowieckich, w 2021 r. Miasto Jasło podjęło się przeprowadzenia prac konserwatorsko-remontowych, których celem było zahamowanie procesów destrukcyjnie wpływających na substancję kaplicy oraz przywrócenie jej walorów estetycznych. W ubiegłym roku wykonano prace związane z odwodnieniem obiektu i konserwacją zadaszenia, elementów kamiennych, detali stalowych, metaloplastycznych, stolarki okiennej i drzwiowej oraz posadzki. Prace dofinansowane zostały ze środków Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w kwocie 35 tys. zł.

Ze względu na konieczność wykonania ściągów ze stalowych prętów, na 2022 rok przeniesione zostały prace związane z konserwacją wypraw tynkowych wewnętrznych i zewnętrznych poprzez uzupełnienie i rekonstrukcje tynków historycznych oraz pokrycie elewacji i wnętrza nową powłoka malarską o obecnej kolorystyce. Wykonanie niniejszych prac jest możliwe dzięki dofinansowaniu, które otrzymało miasto Jasło ze środków Podkarpackiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w kwocie 10 tys. zł oraz ze środków budżetu Województwa Podkarpackiego w wysokości 10 tys. zł.

Zabytkowy Stary Cmentarz przy ul. Zielonej w Jaśle jest jedną z najstarszych
w Polsce, nadal czynnych nekropolii. Przyjmuje się, że został on założony w 1784 r. Na jasielskiej nekropolii pośród zwykłych obywateli pochowani zostali ludzie, którzy w doczesnym życiu wpisali się na karty historii miasta i regionu. Spoczęła tu m.in. rodzina Lisowieckich. Lisowieccy herbu Lis pochodzili z Podlasia. Na tereny Podkarpacia przybyli na przełomie XVIII i XIX wieku. Byli właścicielami dóbr ziemskich i dworu w Niegłowicach, który w latach 1863-1864 był ośrodkiem ruchu niepodległościowego i schronieniem dla walczących powstańców. Jeden z dziedziców – Antoni Lisowiecki dwukrotnie brał udział w powstaniu styczniowym, jako porucznik w oddziale płk Dionizego Czachowskiego, za co został skazany przez władze austriackie na 8 tygodni pobytu w twierdzy na Morawach. Po powrocie z więzienia brał czynny udział w życiu politycznym Galicji. W 1866 r. był kandydatem na stanowisko prezesa rady powiatowej w Jaśle. Właściciel dworu Antoni Lisowiecki znany był przede wszystkim z ofiarności na cele społeczne i oświatowe. Odsprzedał ziemię pod budowę rafinerii, która stała się największym zakładem przemysłowym w regionie.

Kaplica grobowa rodziny Lisowieckich wzniesiona została w 1907 r. w stylu secesyjnym. Jest murowana i bogato zdobiona. Posiada dwuspadowy dach kryty dachówką. Nad drzwiami widoczny jest herb rodowy Lisowieckich. Otwór drzwiowy zamykany jest pięknie kutą kratą. Tylny otwór okienny wypełnia unikatowy witraż z przedstawieniem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Wewnątrz kaplicy znajduje się mały ołtarzyk i figura św. Antoniego. W posadzce wkomponowana jest kamienna płyta z uchwytami, która prowadzi do miejsca pochówku. W kaplicy spoczywa m.in. wspomniany wyżej zasłużony dla miasta Jasła i regionu jasielskiego marszałek powiatowy Antoni Lisowiecki. Kaplica grobowa rodziny Lisowieckich uznawana jest za jeden z najcenniejszych obiektów zabytkowych miasta Jasła. Stan zachowania zabytku przed podjęciem prac wskazywał na konieczność wykonania niezbędnych prac konserwatorskich i restauratorskich. Kaplica została wzniesiona w całości z cegły ceramicznej. Krypta grobowa posiada przemurowanie w wątku kamiennym. Obiekt nie posiada monolicznego fundamentu. Ostatnie prace konserwatorskie miały miejsce  w 2005 r. i objęły m.in.: wymianę tynków – założenie tynków renowacyjnych na ścianach zewnętrznych, założenie tynków wapiennych na ścianach wewnętrznych, pogłębienie spoin i zastąpienie ich zaprawą solo chłonną oraz wykonanie zabiegu hydrofobizacji. Od 2005 r. stan techniczny obiektu uległ znacznemu pogorszeniu. Na ścianach wewnętrznych i zewnętrznych widoczne były liczne spękania, odparzenia i odspojenia tynku. We wnętrzu szczególnie na ścianie występowały bardzo silne wykwity soli, a samo pomieszczenie było niezwykle mocno zawilgocone. Ze względu na zawilgocenie na ścianach dostrzegalne było również narastanie materiału biologicznego. Po wewnętrznej stronie muru nad wejściem istniało również pęknięcie. Przepływ powietrza uniemożliwiał brak wentylacji i zamknięcie kaplicy, co zostało poprawione poprzez wykonanie uchylnego okienka i zabezpieczenie stolarki drzwiowej.

W celu zwiększenia ochrony zabytku przed zgubnym oddziaływaniem wody wykonana zostanie również wentylacja na wysokości krypty grobowej umożliwiająca skuteczną wymianę powietrza.

Obiekt stanowi element zabudowy zabytkowego cmentarza, a podejmowane działania mają na celu jego zachowanie dla następnych pokoleń. Stopień artystycznego wykonawstwa wzbudza refleksję nad przeszłością, przemijaniem, sensem życia i zarazem podziw tyczący wysokich dążeń estetycznych naszych przodków. Jest to obiekt, który stanowi dorobek materialny i duchowy poprzednich pokoleń. Troska o stan zachowania ma znaczenie dla kształtowania i wzmacniania tożsamości lokalnej i budowy poczucia więzi wśród mieszkańców miasta. Wzmacnianie idei małej ojczyzny odgrywa ważną rolę w procesie budowania społeczeństwa obywatelskiego. Dla integrowania społeczności lokalnej bardzo ważne staje się dziedzictwo kulturowe (szczególnie tak nielicznie zachowane w Jaśle za sprawą zniszczeń z czasów II wojny światowej), na które składają się zabytki o znaczeniu lokalnym związane z tradycją i historią miasta Jasła.